Trzydzieści osiem lat po katastrofie w Czarnobylu ukraiński przemysł nuklearny w dalszym ciągu wytwarza około połowy ukraińskiej produkcji energii i pozostaje niezbędny do utrzymania funkcjonowania kraju.
Udział energii jądrowej na Ukrainie w produkcji energii jest trzecim co do wielkości na świecie, po Francji i Słowacji.
W obliczu trwających ataków na elektrownię jądrową w Zaporożu zagrożenie nową awarią jądrową na Ukrainie pozostaje podwyższone, co spowodowało bezprecedensowy poziom uwagi i zaangażowania Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej.
Po zajęciu elektrowni w Zaporożu przez siły rosyjskie w marcu 2022 roku pozostałe trzy elektrownie jądrowe z czasów sowieckich pozostają pod kontrolą Ukrainy. W porównaniu ze zniszczeniami, jakie rosyjskie strajki spowodowały w elektrowniach cieplnych i wodnych, skutki wojny dla tych trzech elektrowni były mniej dotkliwe, a ich produkcja pozostała stosunkowo odporna.
W związku z atakiem na infrastrukturę energetyczną Ukrainy Ukraina ogłosiła, że w 2024 r. głównym tematem będzie dalszy rozwój energetyki jądrowej. Rozpoczęto już budowę dodatkowych reaktorów w Elektrowni Jądrowej Chmielnicki, aby zwiększyć jej moc.
„Budowa nowych bloków energetycznych jest bardzo ważna dla kraju, ponieważ energetyka jądrowa pozostaje wyspą stabilności” – powiedział na początku miesiąca Petro Kotin, szef Energoatomu, państwowej spółki odpowiedzialnej za ukraińskie elektrownie jądrowe.
Największy wpływ na produkcję jądrową Ukrainy od początku wojny miało zajęcie elektrowni jądrowej w Zaporożu, największej elektrowni jądrowej w Europie. Warunki panujące w elektrowni stanowią także obecnie największe zagrożenie dla bezpieczeństwa jądrowego.
Fabryka zlokalizowana w miejscowości Enerhodar w obwodzie zaporoskim została zajęta przez wojska rosyjskie wkrótce po rozpoczęciu inwazji na pełną skalę. Od września 2022 roku nie dostarcza energii do ukraińskiej sieci elektroenergetycznej.
Według danych Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP) na początku 2022 roku elektrownia w Zaporożu odpowiadała za 43% energii jądrowej wytwarzanej na Ukrainie. Jednakże ze względu na ograniczenia w innych rodzajach wytwarzania energii – na przykład w wyniku niedawnych strajków, które sparaliżowały produkcję energii cieplnej – energia jądrowa nadal stanowi około połowy całkowitej energii wytwarzanej na Ukrainie, pomimo utraty wkładu Zaporoża.
Od czasu jego zdobycia w całej Europie rozprzestrzeniły się obawy przed awarią nuklearną lub sabotażem. W ubiegłym roku Ukraina przeprowadziła zakrojone na szeroką skalę ćwiczenia mające na celu przygotowanie reakcji awaryjnej na wypadek rosyjskiego ataku na elektrownię.
Dodał, że po ponad dwóch latach okupacji wojskowej stan wyposażenia i poziom bezpieczeństwa w zakładzie znacznie się pogorszyły z powodu braku właściwej konserwacji i napraw oraz niekompetentnego i nielegalnego rosyjskiego personelu. Dla ich ochrony inspektorat był także zmuszony wycofać swoją kadrę nadzorczą.
Chociaż reaktory są obecnie wyłączone, nadal wymagają dostępu do wody i zewnętrznego źródła energii, aby utrzymać bezpieczną temperaturę rdzenia i zastosować środki bezpieczeństwa. Według MAEA przerwy w dostawie prądu okresowo odcinały prąd w elektrowni, co zmusiło ją do co najmniej ośmiokrotnego korzystania z generatorów rezerwowych.
Zniszczenie tamy Kachowka w czerwcu 2023 r. również odnowiło obawy dotyczące dostępu elektrowni do wody, ponieważ woda ze zbiornika tamy była wcześniej pompowana do elektrowni w celu ochłodzenia. Według Energoatom elektrownia posiada jednak oddzielny staw schładzający, w którym poziom wody jest obecnie stabilny.
Pylyp to doświadczony prywatny bankier i zarządzający aktywami.